Kierownik duchowy musi dobrze poznać osobowość swojego penitenta. Pierwszym rozróżnieniem w tym względzie będzie zaklasyfikowanie go jako ekstrawertyka lub introwertyka. Według Carla Gustava Junga introwersja i ekstrawersja to dwa ogólne typy postaw, które wyrażają kierunek, w jakim zmierza libido (rozumiane nie jako popęd seksualny, jak u Freuda, ale jako ogólna energia psychiczna). Ekstrawertyk kieruje swoje zabiegi adaptacyjne i reakcje na zewnątrz, sterują nim oczekiwania i potrzeby środowiska społecznego. U introwertyka natomiast, libido realizuje się poprzez subiektywne stany wewnętrzne i procesy psychiczne, a pierwszą reakcją introwertyka na nieznane środowisko jest wycofanie. Te dwa typy postaw rzutują także na styl prowadzenia życia duchowego i generują różne skłonności i problemy. Dobrze jeśli penitent będzie ich w pełni świadomy.
Ekstrawersja i introwersja odnoszą się do tego, skąd ktoś czerpie energię. Różnica między ekstrawertykiem a introwertykiem polega na tym, że ekstrawertycy czerpią energię do życia poprzez socjalizację i współpracę, podczas gdy introwertycy otrzymują energię z samotnego spędzania czasu. Po długim tygodniu pracy ekstrawertyk zazwyczaj lubi spędzać czas z innymi na spotkaniach towarzyskich. W przeciwieństwie do tego, introwertyk chce uniknąć wszelkich działań społecznych i zamiast tego wrócić do domu, aby rozładować napięcie psychiczne.
Porównując introwersję do ekstrawersji należy pamiętać, że nie występują one w wersji czystej. Nie ma stuprocentowych introwertyków i ekstrawertyków. Każda osoba jest czasami introwertyczna a innym razem ekstrawertyczna. Chodzi tu raczej o tendencję do reagowania w określony sposób. Dziś mówi się, że większość ludzi jest ambiwertykami i mieszczą się gdzieś tymi dwoma typami. Zrozumienie tych różnic w jaki sposób penitent i kierownik wchodzą w interakcje z innymi i otaczającym światem.
Różnice w cechach introwertyków i ekstrawertyków mają znaczący wpływ na to, jak spędzają wolny czas. Introwertycy zazwyczaj lubią spędzać czas uczestnicząc w samotnych zajęciach, które pozwalają im odpocząć od innych. Działania te mogą się różnić w zależności od zainteresowań danej osoby. Mimo to, ogólnie rzecz biorąc, czynności takie jak czytanie, pisanie, słuchanie muzyki lub podcastów, gry i zajęcia dla jednego gracza są doskonałymi opcjami dla introwertyków. Z drugiej strony, ekstrawertycy są bardziej skłonni do spędzania czasu z innymi. Ekstrawertyczne osobowości zazwyczaj lubią uczestniczyć w dużych wydarzeniach towarzyskich, wychodzić na miasto lub uczestniczyć w grach i zajęciach grupowych. Ekstrawertycy mają tendencję do „pobierania” energii w większych grupach. Zarówno w środowisku zawodowym, jak i społecznym introwertycy preferują małe grupy i często uważają częste rozmowy i przebywanie w dużych grupach za wyjątkowo wyczerpujące.
Idealna praca dla introwertyków zazwyczaj obejmuje ciche i samotne środowisko pracy, w którym są wolni od zewnętrznych bodźców i zakłóceń. Mogą skoncentrować się na swoich zadaniach. Wyzwaniem są dla nich momenty, gdy znajdują się w ruchliwym, zatłoczonym lub głośnym biurze. Męczy ich ciągła interakcja ze współpracownikami lub klientami. Natomiast najlepsze miejsca pracy dla ekstrawertyków to duże zespoły, w których mogą budować relacje i zawierać znajomości.
W otoczeniu społecznym introwertycy mają tendencję do zachowywania się bardziej powściągliwego lub nawet nieśmiałego, ponieważ przetwarzają bodźce introspektywnie i często „żyją w swoich myślach”. Introwertycy jednak nie zawsze są nieśmiali, jak może się z pozoru wydawać. Po prostu wolą budować głębsze relacje z mniejszą liczbą ludzi, zyskując energię poprzez rzadkie spotkania towarzyskie. Ekstrawertycy są często odważni i entuzjastyczni podczas spotkań towarzyskich. Lubią być w centrum uwagi i uwielbiają rozmawiać z innymi. W środowisku społecznym ekstrawertycy zwykle korzystają z okazji, aby zapoznawać się z nowymi ludźmi.
Komunikując się z innymi, ekstrawertycy wolą robić to werbalnie (twarzą w twarz). Szybko przetwarzają informacje i wyrażają swoje zdanie, zastanawiają się nad rzeczami na bieżąco i ujawniają swoje pomysły innym. Introwertycy zazwyczaj preferują indywidualne i bardziej poważne rozmowy. Nie tolerują rozmów o rzeczach błahych. Wkładają wiele uczucia w swoje słowa i potrzebują czasu na uporządkowanie swoich opinii i uczuć, przywiązują dużą wagę do słuchania. Są bardziej otwarci wobec osób z ich bliskiego kręgu niż wobec nieznajomych.
Ekstrawertycy przetwarzają informacje głośno rozmyślając o problemach i pomysłach. Są szybcy i mogą nieustannie przeskakiwać z tematu na temat. Z drugiej strony introwertycy potrzebują więcej czasu na samodzielne przetworzenie informacji przed wyrażeniem swoich obaw lub opinii. Chociaż mogą wydawać się cisi i nieśmiali, są bardziej empatyczni i wyrozumiali.
Introwertycy i ekstrawertycy sprzeczają się w inny sposób. Ekstrawertycy toczą potyczki w stylu moja wygrana - twoja przegrana i podkreślają fakt, że to oni mają rację. W takiej sytuacji drugiej osobie (zazwyczaj introwertykowi) może być nieprzyjemnie. Natomiast wielu introwertyków preferuje potyczki słowne, w których obie strony wygrywają. Zależy im, żeby zostały wysłuchane racje obu stron. Ogólnie rzecz biorąc, introwertycy na ogół więcej kwestionują, a mniej krytykują. Są mniej przywiązani do własnego punktu widzenia, toteż są bardziej skłonni rozważyć również cudzy.
Introwersja i ekstrawersja są o wiele bardziej złożone, niż się wydaje. Większość ludzi jest uważana za ambiwertyków, ponieważ mają zarówno introwertyczne, jak i ekstrawertyczne tendencje. Każda osoba jest wyjątkowa i dlatego wykazuje własną mieszankę tych cech. Poznanie typu osobowości jest korzystne dla zrozumienia sposobu, w jaki prowadzić kierownictwo duchowe, jaki rodzaj modlitwy proponować i jak poznawać swój świat wewnętrzny.
***
Penitent: Ludzie twierdzą, że wypowiadam się za szybko i za głośno, często gubię główny wątek. A… i wczoraj przyszła mi taka myśl, żeby zająć się czytaniem „Ćwiczeń duchowych”. A może to było przedwczoraj… Tak, przedwczoraj, bo to był dzień, w którym umówiłam się do lekarza. Czy mogę poprosić o coś do picia?
Kierownik: Rozumiem. Daj mi chwilę.
